Inleiding
De begroting kent de vertrouwde opbouw zoals die bij aanvang van deze raadsperiode 2014-2018 door de raad is vastgesteld. We zien een aantal speerpunten die door de begrotingshoofdstukken heen lopen en de rode draad vormen voor onze inzet in de komende jaren: we blijven werken aan een ondernemende, duurzame en inclusieve stad. Daarnaast blijven we vanzelfsprekend ook werken aan zaken als veiligheid, kwaliteit van openbare ruimte, bereikbaarheid en leefbaarheid. Dit doen we tegen de achtergrond van een structureel en reëel sluitende meerjarenbegroting, waarbinnen we ook voorzien in grote investeringsopgaven. Kortom: een degelijke financiële huishouding.
De inhoudelijke speerpunten van beleid zien we in veel begrotingshoofdstukken terug om aan te geven dat maatschappelijke opgaven niet vanuit een enkele sector kunnen worden aangepakt. We werken aan verbindingen tussen beleidsterreinen, vaak vanuit gebiedsgericht perspectief en zeker ook in samenwerking met inwoners, bedrijven, onderwijs en maatschappelijke instellingen in de stad. Ook werken we nauw samen in de regio Amersfoort en ook in groter verband, zoals de Economic Board Utrecht. Omdat de opgaven die we dagelijks tegenkomen de gemeentegrenzen vaak overstijgen.
Solide en toekomstgericht
In het afgelopen jaar hebben we gewerkt aan het structureel sluitend maken van de meerjarenbegroting. We vinden het belangrijk om in de komende tijd een behoedzaam financieel beleid te blijven voeren. We handhaven het financieel solide beleid met een begroting die voor alle jaarschijven van de komende meerjarenbegroting materieel en structureel sluitend is. Om dit uitgangspunt te realiseren is een zorgvuldige afweging gemaakt hoe de aanwezige beschikbare financiële ruimte, zowel incidenteel als structureel het beste benut kan worden. Daarbij zijn keuzes onvermijdelijk omdat de vraag doorgaans groter is dan de beschikbare ruimte.
Amersfoort is in de afgelopen decennia sterk gegroeid. In de begroting van 2016-2019 is opgemerkt dat de investeringen die in het verleden, in de periode 1975 tot 2000, in onze stad zijn gepleegd, vaak zijn betaald uit incidentele middelen, zoals rijkssubsidies of zijn gedekt door de verkoop van grond binnen grondexploitaties. Aangezien op veel terreinen vervangingsinvesteringen na circa veertig jaar nodig zijn, is bij de begroting van 2016 al gekozen om toe te werken naar een structurele oplossing voor de kapitaallasten die gemoeid gaan met deze vervangingsinvesteringen. Bij deze vervangingsinvesteringen gaat het om: openbare ruimte (onder andere bruggen en wegen), scholen en maatschappelijk vastgoed. In de begroting 2017-2020 is gekozen voor een gesloten systeem waarbij vrijval van kapitaallasten wordt ingezet voor de dekking van de kapitaallasten van toekomstige investeringen. Met een doorkijk tot en met 2048 bedraagt het totaal geraamde investeringsbedrag honderden miljoenen. Voor openbare Ruimte gaat het om € 385 miljoen, voor onderwijs om € 360 miljoen (waarvan € 50 miljoen ten laste van de scholen) en voor maatschappelijk vastgoed om € 108 miljoen. De hoogte van de uiteindelijke bedragen wordt bepaald door keuzes op het kwaliteitsniveau, de afschrijvingstermijnen en de tijdsfasering.
Vervangingsinvesteringen zijn ook nodig op het gebied van ICT. Veranderende informatietechnologie en nieuwe vragen vanuit de samenleving vragen om vernieuwing in onze informatiseringsystemen. Via digitale diensten weten inwoners en bedrijven de weg naar de gemeente beter en eenvoudiger te vinden. Aan de ‘voorkant’ maken we de toegang tot de gemeentelijke diensten eenvoudiger, terwijl we aan de ‘achterkant’ werken aan de koppeling van basisregistraties om mensen beter van dienst te kunnen zijn. In de begroting hebben we (vervangings)investeringen in ICT gedetailleerd uitgewerkt. De middelen zijn nodig voor:
- digitale dienstverlening en digitale overheid, wat betrekking heeft op onder andere het invoeren van wettelijk verplichte basisregistraties, de invoering van de Omgevingswet, digitalisering van producten en diensten die door de gemeente worden aangeboden;
- het concept ‘Digitale Stad’: het, in samenwerking met de afdeling Economie, mede vorm geven aan innovaties die samen met de stad worden ontwikkeld;
- digitaal (samen)werken, zowel gericht op het intern digitaal zaakgericht werken als op samenwerkingsplatformen met de stad faciliteren.
Voor het ontwikkelbudget wordt structureel € 300.000,- vrijgemaakt. Daar bovenop wordt voor de aankomende 3 jaar een bedrag van € 400.000,- (incidenteel) vrijgemaakt.
Wij zullen het komende jaar extra middelen vrijmaken om de aanbevelingen omtrent het tegengaan van datalekken te implementeren. Daarnaast werken we aan de implementatie van nieuwe Europese wetgeving op dit vlak. De bescherming van privacygevoelige gegevens zal structureel meer aandacht krijgen.
Onze stad heeft al enige jaren te maken met een tekort aan sociale huurwoningen. De wachtlijsten zijn lang. We schatten dat 2.000 woningen extra nodig zijn om het woningtekort niet verder te laten oplopen. De oplossing voor die woonvraag ligt niet alleen in nieuwbouw of transformatie, maar ook in oplossingen in de bestaande sociale huurwoningvoorraad (minder scheefwonen, minder verkoop en sloop). Samen met verschillende partijen willen we toewerken naar een groter aanbod, deels door nieuwe locaties te vinden en deels door leegstaande gebouwen te transformeren. In 2016 is reeds een bedrag van € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld. Gevoegd bij de beschikbare middelen voor jongerenhuisvesting (€ 1 miljoen) is in totaal € 2,5 miljoen beschikbaar. Om voldoende bijdrage te hebben voor de woningopgave wordt voorgesteld dit werkkapitaal incidenteel aan te vullen met nog eens € 5 miljoen (tot € 7,5 miljoen).
Ondernemend en vitaal
Binnen de mogelijkheden van de meerjarenbegroting willen we ruimte bieden aan ondernemerschap en bedrijvigheid. Gevestigde en nieuwe ondernemers worden zo goed mogelijk gefaciliteerd voor behoud en groei van de werkgelegenheid. Daarnaast blijven we ook samen met onderwijsinstellingen en het bedrijfsleven verder werken aan een betere aansluiting tussen onderwijs en de arbeidsmarkt. Ook dat is van belang om zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen en de druk op het bijstandsbudget te verlagen.
Ondernemerschap hoeft niet altijd een economisch doel te hebben. We zien in onze stad ook steeds meer vormen van sociaal ondernemerschap en we zien een toenemend aantal maatschappelijke en culturele initiatieven. Ook dat draagt bij aan een vitale stad. We blijven inzetten op de voorwaarden om een ondernemende en vitale stad mogelijk te maken: veiligheid, leefbaarheid en goede bereikbaarheid.
Hoewel het leven van de Amersfoorters zich voor een belangrijk deel afspeelt in de buurten, wijken en tussen woon- en werklocatie blijft het stadshart een grote aantrekkingskracht uitoefenen. Ook inwoners uit regiogemeenten brengen vaak een bezoek aan ons stadshart. Verder zien we in ons stadshart steeds meer bezoekers uit de rest van Nederland en het buitenland. De vitaliteit van het stadshart heeft aandacht gekregen in de Ontwikkelingsvisie Stadshart. In 2017 zullen we uitvoering geven aan ambities die de raad heeft vastgesteld. We hebben daarvoor in de jaarschijf 2017 € 0,75 miljoen beschikbaar. Bij de uitvoering zullen we nauw samenwerken met partijen in de stad.
Duurzaam en gezond
We hebben ambities gesteld voor een duurzame en CO2-neutrale stad. We willen blijvend een evenwichtig beleid voeren op sociaal, economisch en ecologisch terrein. Daarbij hoort een overgang van het lineaire denken (van productie naar afval) naar een circulair denken (afval als grondstof), en we zullen meer rekening moeten houden met de omgevingseffecten van onze leefstijl. Dat betekent dat we regie voeren op ontwikkelingen ten aanzien van veranderend energiegebruik, duurzaam bouwen en duurzame mobiliteit. Ten behoeve van het aanjagen van de circulaire economie trekken wij € 0,25 miljoen uit in 2017.
In een gezonde omgeving passen gezonde mensen. Daarom geven we ruimte aan een goede sportinfrastructuur en gezonde leefstijl. We stimuleren onder meer het fietsgebruik in de stad. Een aantal maatregelen uit het onlangs gepresenteerde fietsplan moeten bijdragen aan de groei van fietsgebruik: we werken aan het verbeteren van het fietsnetwerk, maar ook aan fietsvoorzieningen en veiligheid, innovaties, (stads)distributie per fiets en gedragsveranderingen.
Inclusieve samenleving
We willen dat Amersfoort een stad is waar iedereen kan en mag zijn wie die is. Een stad waar acceptatie, waardering en respect voor diversiteit en verscheidenheid voorop staan. Wij zetten ons in voor een inclusieve samenleving.
We hebben in het afgelopen jaar ervaringen opgebouwd met de uitvoering van taken in het sociaal domein. Er zijn grote stappen gezet. In de komende periode werken we verder aan transformatie en innovatie in het sociaal domein. Dit vraagt veel aandacht, inzet en geld. We houden ook oog voor ontwikkelingen rond de verzelfstandigde wijkteams.
De baten en lasten in het sociaal brengen nog steeds onzekerheden met zich mee. Daarom handhaven we de reserve sociaal domein in elk geval op minimaal € 10 miljoen om risico’s in de zorg voor mensen op te vangen. De raad heeft via een amendement bij de Kadernota besloten geen maximum te stellen voor deze reserve.
In het sociaal domein werken we verder aan preventie, het stimuleren van zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Waar nodig is zorg dichtbij mensen georganiseerd. Bij de herinrichting van de sociale basisinfrastructuur staat de vraag van cliënten centraal. In de komende jaren houden we de doorwerking en effecten van dit beleid nauwlettend in beeld.
Onze regionale werkvoorziening is in verandering als gevolg van de Participatiewet. Deze wet doet een beroep op veranderkracht en innovatief vermogen van gemeenten en SW-bedrijven. We ondersteunen deze herstructurering, maar houden aandacht voor kwetsbare groepen die alleen via een SW-bedrijf aan het werk kunnen. We vinden het belangrijk zoveel mogelijk mensen, ook aan de onderkant van de arbeidsmarkt, aan het werk te krijgen en te houden. Daarbij past een sluitend instrumentarium om participatie van mensen te bevorderen die dit niet op eigen kracht kunnen. Die ambitie gaat helaas gepaard met budgetten die onder druk staan: een aantal ontwikkelingen zorgt voor een afname van het beschikbare re-integratiedeel in het participatiebudget, waardoor met minder geld meer mensen ondersteund moeten worden. Daarvoor hebben we in deze begroting een oplossing opgenomen.
In het afgelopen jaar hebben we opvang geboden aan vluchtelingen en statushouders. Ook in de komende tijd zullen we in elk geval ruimte moeten bieden aan statushouders. Daarbij willen we ook zorgen voor een goede integratie van deze nieuwkomers in onze samenleving. We blijven inzetten op de preventie van polarisatie in de samenleving.
Samen met de stad en regio
Naast de inhoudelijke speerpunten hebben we ons een manier van werken aangeleerd die we vasthouden. We zijn doordrongen van de noodzaak om ‘de kracht van de stad’ te waarderen en te benutten. Onder de noemer bestuurlijke ontwikkeling werken we verder aan het stimuleren en faciliteren van de participatiesamenleving. Afhankelijk van maatschappelijke vragen kiezen we een rol die bij een moderne overheid past. We zijn geen overheid die inwoners zaken uit handen neemt, maar die ruimte biedt en verantwoordelijkheid geeft. We blijven luisteren naar wat mensen beweegt. De vraag van mensen en organisaties in de stad staat centraal. Daarbij is het zaak niet alleen te luisteren naar mensen die hun belangen met regelmaat voor het voetlicht brengen, maar ook rekenschap te geven van opvattingen van mensen die zich minder snel in participatieprocessen mengen. Waar en wanneer nodig maken we duidelijke keuzes, maar altijd binnen de context van samenwerking en openheid.
Onze veranderende samenleving vraagt om integraal en gebiedsgericht werken. Veel maatschappelijke opgaven bevinden zich op het snijvlak van verschillende beleidsterreinen. Onze programmabegroting, portefeuilleverdeling en organisatie-indeling mogen niet in de weg staan bij de aanpak van problemen waarin bijvoorbeeld zorg, werk & inkomen, participatie en onderwijs elkaar raken.
Het college blijft samenwerking met de provincie en regiogemeenten zoeken. Dit met het oog op de gezamenlijke aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Niet alle maatschappelijke vraagstukken kunnen op grondgebied van Amersfoort opgelost worden.